Op een bouwwerf in het Gentse wordt een prefabelement geplaatst met millimeterprecisie. De kraan wordt aangestuurd via een tablet, monteurs communiceren via oortjes, en de planning gebeurt in real time via een app. Dát is de bouw van vandaag: technologisch, efficiënt en professioneel. Toch kampt de sector met 6.700 openstaande vacatures. Niet door gebrek aan werk, maar omdat de juiste match tussen mensen en jobs een ware uitdaging blijft.
Voor de komende decembereditie van ons ledenmagazine "De Oost-Vlaamse Aannemer" spraken we met Freddy Van Malderen over de arbeidsmarkt in onze bouwsector. 'We hebben elk talent nodig in Vlaanderen,' opent hij ons gesprek. 'Als VDAB, bedrijven en scholen slim samenwerken, kunnen we het verschil maken.' Een gesprek over realisme, mogelijkheden en de kracht van samenwerking in tijden van krapte.
Met 72 knelpuntberoepen vertegenwoordigt de bouw bijna dertig procent van alle knelpuntberoepen in Vlaanderen. Hoe groot is de uitdaging?
'De werkzaamheidsgraad in Oost-Vlaanderen flirt met de tachtig procent', begint Freddy. 'Dat is fantastisch, maar het betekent ook dat de rek eruit is. Bijna iedereen die wil en kan werken, doet dat ook.'
De uitdaging zit in een nieuwe realiteit. 'We hebben de voorbije jaren sterk ingezet op beroepsactieve mensen die niet in onze databank stonden. We konden ze bereiken en activeren, maar hebben onderschat hoe groot hun afstand tot de arbeidsmarkt soms is. Van de 53.000 ingeschreven werkzoekenden in Oost-Vlaanderen krijgt minder dan de helft nog een werkloosheidsvergoeding', gaat Freddy verder. 'Het zijn mensen met complexe profielen: kortgeschoolden, anderstaligen, mensen zonder rijbewijs of met gezondheidsbeperkingen. Hun activering vergt meer tijd, begeleiding en vooral maatwerk.'
Dat vraagt om een nieuwe aanpak. 'Daarom bedachten we het AMBitieus-plan. We creëren drie gespecialiseerde teams: een voor inschatting en oriëntatie, een voor activering van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, en een matchingteam dat actief jobs zoekt en koppelt aan de juiste kandidaten.'
Met 6.700 openstaande bouwvacatures blijft de instroom ontoereikend. Hoe kunnen jullie mensen beter voorbereiden op een job in de bouw?
'Opleidingen zijn de sleutel', antwoordt Freddy resoluut. 'Onze bouwopleidingen zijn vaak niet volzet, terwijl het potentieel duidelijk aanwezig is.' VDAB investeert in werkplekleren, IBO (individuele beroepsopleiding, nvdr) en sectorbaden. 'Maar daarvoor is de input van bedrijven onmisbaar. We vragen om de vacatures te blijven melden aan VDAB. Veel ondernemingen doen dat niet meer, omdat ze denken dat het weinig oplevert. Maar zonder correcte data kunnen wij onze opleidingen niet goed afstemmen op de reële vraag.'
Met 7,07 procent is de vacaturegraad in de bouw de hoogste van alle sectoren. Wat vertelt dat ons?
'Dat cijfer toont dat de krapte structureel is. Er zijn te weinig mensen én te weinig mensen met de juiste competenties op het juiste moment. Onze bemiddelaars voelen dagelijks de grote afstand tussen vraag en aanbod.' Maar Freddy ziet die situatie niet als onoverkomelijk. 'Daarom zetten we nog sterker in op samenwerking met sectoren, bedrijven en scholen.'
We moeten technologie omarmen, niet vrezen
Waarom kiezen werkzoekenden niet sneller voor de bouw?
'De voornaamste oorzaak blijft het imago', zegt Freddy zonder omwegen. 'Mensen denken te vaak dat de bouw zwaar is of dat het werk puur fysiek is. Wie de moderne bouw ervaart, ziet meteen dat het werk niet meer lijkt op dat van dertig jaar geleden.'
Technologische hulpmiddelen, nieuwe materialen en betere arbeidsomstandigheden maken de bouw lichter, veiliger en interessanter. 'We moeten jongeren en hun ouders een realistisch beeld geven. Niet door te overdrijven, maar door te tonen wat de bouw vandaag werkelijk is: een sector met toekomst, goede verloning en afwisselend werk. Open Wervendag is een goed voorbeeld.'
Het aantal leerlingen in bouwrichtingen stagneert. Hoe kunnen we de driehoek school-VDAB-bedrijf versterken?
Freddy kiest zijn woorden zorgvuldig. 'We werken goed samen met scholen en SYNTRA, maar er is ruimte voor verbetering. Nog altijd verlaten te veel jongeren de schoolbanken zonder kwalificatie. Het onderwijs zou iets meer richting arbeidsmarkt mogen denken.' Dat kan via de Studie Schoolverlaters die VDAB jaarlijks publiceert.
Hij droomt van een nauwere structurele samenwerking. 'VDAB, SYNTRA en het volwassenonderwijs zouden middelen en expertise beter delen. Een machinepark bijvoorbeeld hoeft niet drie keer te worden aangekocht. Het zou jongeren ook een bredere keuze geven wat opleidingslocaties en -trajecten betreft.'
Bedrijven zelf spelen ook een rol in die activering?
'Absoluut. Geef mensen kansen om zich aan te bieden, ook als ze nog niet alles kunnen. Kijk naar wat iemand wél kan, niet alleen naar wat ontbreekt. Dan kunnen wij opleidingen op maat organiseren en mensen gericht voorbereiden.' Freddy pleit voor een inclusievere aanpak. 'Bedrijven moeten durven experimenteren met diverse profielen. Wie bereid is te leren, verdient een kans.'
De sector heeft nood aan buitenlandse arbeidskrachten. Hoe kijkt VDAB naar economische migratie in de bouw?
VDAB respecteert het principe van concentrisch bemiddelen: eerst Vlaamse werkzoekenden, dan Waalse, daarna buurlanden. 'Maar als er geen geschikte profielen zijn, moeten we buiten Europa durven kijken.'
Zijn digitalisering en robotisering een bedreiging of net een oplossing voor het personeelstekort?
'Een oplossing, zonder enige twijfel,' antwoordt Freddy enthousiast. 'Technologie verdringt geen jobs, maar verschuift ze. Cobotisering maakt het werk lichter en veiliger. Bovendien ontstaan er nieuwe functies die andere vaardigheden vereisen.'
Hij ziet concrete voordelen. 'Digitalisering verhoogt de kwaliteit, de duurzaamheid en de werkbaarheid, en maakt bouwberoepen aantrekkelijker voor een generatie die opgroeit met technologie. We moeten technologie dus omarmen, niet vrezen.' Die evolutie vraagt wel om voortdurende bijscholing. 'Ook dat is de verantwoordelijkheid van bedrijven én van VDAB: investeren in levenslang leren.'
De uitdagingen van de bouwsector zijn niet uniek. De hele Vlaamse arbeidsmarkt is krap. Alleen door samen te werken kunnen VDAB, onderwijs, bedrijven en sectorfederaties zoals Embuild het verschil maken
Hoe beïnvloedt de beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd jullie aanpak?
'Het is onmogelijk te voorspellen welk en hoe groot het effect van de maatregel zal zijn. We hopen dat het mensen stimuleert om opleidingen te volgen en sneller werk te zoeken.' Freddy blijft realistisch. 'We weten dat bepaalde groepen nooit volledig inzetbaar zullen zijn op de reguliere arbeidsmarkt. Hen moeten we begeleiden via welzijnstrajecten. Het belangrijkste blijft: wie bereid is en de mogelijkheid heeft om te leren, krijgt bij ons alle kansen.'
Wat is je boodschap aan de bouwsector?
Freddy denkt even na, dan: 'Meld vacatures, deel noden, open deuren. VDAB wil als partner meebouwen aan oplossingen.' Hij benadrukt de gedeelde verantwoordelijkheid. 'De uitdagingen van de bouwsector zijn niet uniek. De hele Vlaamse arbeidsmarkt is krap. Alleen door samen te werken kunnen VDAB, onderwijs, bedrijven en sectorfederaties zoals Embuild het verschil maken.'
Wat is jouw visie op de toekomst?
'Er is geen eenvoudige oplossing', zegt hij eerlijk. 'De 6.700 vacatures vullen we niet op korte termijn. Maar we kunnen wel slimmer samenwerken, inclusiever denken, technologie inzetten en investeren in mensen.' Hij glimlacht. 'Als we willen dat Vlaanderen blijft bouwen – letterlijk en figuurlijk – moeten we elk talent kansen geven. Samen kunnen we het tij doen keren.'
Die boodschap resoneert. De bouwsector heeft nood aan arbeidskrachten, maar die krapte biedt ook kansen: anders kijken naar potentieel, investeren in mensen die een extra duwtje nodig hebben, en als sector tonen dat de bouw meer is dan een job – het is een toekomst. Freddy Van Malderen en zijn team bij VDAB Oost-Vlaanderen staan klaar om die toekomst mee vorm te geven. Met realisme, optimisme en een onwrikbaar geloof in de kracht van samenwerking.
Tekst: Veerle Van Caneghem • tekstappeal.com
